Zuivel is in beweging. De populariteit van zuivelvervangers neemt toe, maar zuivel laat zich niet zomaar verslaan. In dit artikel lees je welke zuivelproducten aan populariteit winnen en verliezen.
Grote winnaar is kwark. Onderzoeksbureau IRI deed onderzoek naar het consumptiegedrag van Nederlanders met betrekking tot zuivel in de periode 2016 – 2019 (zie kader). Yoghurt en room groeiden een aantal procent, maar verder waren er vooral dalers. Voornamelijk desserts laten de Nederlanders liggen, waarschijnlijk vanwege de vele toegevoegde suikers.
IRI deed onderzoek naar de verkoopcijfers in de supermarkten. Cijfers over zuivelconsumptie in de horeca zijn er niet. Toch geeft het onderzoek een goed beeld over hoe de consument naar zuivel kijkt. De daling van het gebruik van koemelk kan verklaard worden door de populariteit van zogeheten melkalternatieven als soja-, amandel- en kokosdrink.
Ondanks de vele dalers in de zuivelconsumptie is de kwarkconsumptie met maar liefst 20 procent gestegen in de periode 2016-2019. Magere kwark - zonder toegevoegde suikers - is gezond, een bron van eiwitten en kwark bevat veel vitamine K2. Zowel sporters als mensen die graag willen afvallen grijpen snel naar kwark. Maar kwark inzetten in een gastronomisch vijfgangendiner is uitdagend. Wel leent het zich uitstekend voor het brunch-, lunch-, en dessertmoment. Daarbovenop is kwark relatief goedkoop. Kwark wordt ook gebruikt als basis voor verschillende sauzen als vervanger van room.
Tijdens de eerste lockdown in het voorjaar van 2020 deed IRI ook onderzoek naar de verkoopcijfers van zuivel in de supermarkt (zie kader). De absolute verkoopcijfers stegen terwijl in de periode 2016 tot 2019 dezelfde producten nog een daling lieten zien. In de onderzochte periode was de horeca gesloten. De sluiting van de horeca heeft invloed gehad op de verkoopcijfers in de supermarkten. Een andere conclusie kan zijn dat er voornamelijk in de horeca relatief veel zuivel wordt genuttigd in de vorm van desserts en verschillende soorten koffie met koemelk.
Geografische verschillen
Zuivel is nog altijd een van de meest genuttigde bestanddelen binnen het dieet. Nederlanders eten gemiddeld 352 gram aan zuivelproducten per dag. Hiervan is 42 procent melk, 15 procent yoghurt en 9 procent kaas. Mannen eten meer zuivelproducten (379 gram per dag) dan vrouwen (324 gram per dag.) Opvallend is dat in het noorden meer zuivel wordt genuttigd dan in het zuiden. Onder de rivieren wordt gemiddeld 300 gram zuivel per dag per persoon genuttigd, in het noorden ligt dit getal op 390 gram per dag.
De ketenorganisatie van de zuivelsector, ZuivelNL, becijferde in 2019 dat er in Nederland 140 miljard kilogram melk per jaar wordt geproduceerd. Ruim de helft daarvan wordt gebruikt voor het verwerken van kaas. 35 procent van al het zuivel dat in Nederland wordt geproduceerd, is bestemd voor de binnenlandse markt. Veertig procent van het Nederlandse zuivel is bestemd voor de markt binnen de EU. 25 procent is bestemd voor daarbuiten. De zuivelindustrie staat gelijk aan 49.000 fte met een exportwaarde van 7,8 miljard dollar. Daarmee is het verantwoordelijk voor 1 procent van de Nederlandse economie.
Conclusie
Ondanks de grote economische waarde voor Nederland heeft de zuivelindustrie het lastig. Onder andere dankzij de stijging van de populariteit van melkvervangers als amandel-, soja- en kokosdrink en plantaardige varianten op yoghurt en kwark. De toename van het aantal veganisten is daarnaast ook verantwoordelijk voor de ingezette daling van zuivelconsumptie. Volgens ProVeg - een internationale organisatie die zich inzet voor plantaardige voeding – zijn er in Nederland ongeveer 170.00 veganisten.
Het Voedingscentrum heeft zuivel nog altijd in de Schijf van Vijf zitten en attendeert op de positieve eigenschappen van melk zoals eiwitten, gezonde vetten en koolhydraten. Melk is een bron van de vitamines B2, B12 en calcium. Het levert bovendien mineralen als fosfor, kalium, magnesium en zink. Voornamelijk vitamine B12 is niet of nauwelijks terug te vinden in melkvervangers.
De reden waarom kwark groeit in populariteit is het aandeel eiwitten in deze zeer jonge vorm van kaas. Eiwitten zijn uitstekende bouwstoffen voor het lichaam. Zo gebruiken je spieren eiwitten om te herstellen na inspanning en heeft je immuunsysteem ze nodig om afweerstoffen aan te maken. Bovendien verzadigen eiwitten meer dan koolhydraten en vetten.
Keurmerken uitgelegd
In de wereld van keurmerken worden de termen bio, EKO, dynamisch en duurzaam vaak ingezet. De redactie zet in dit kader 5 keurmerken, die op veel zuivelproducten zijn terug te vinden, uiteen.
100 % weidemelk
Dit keurmerk van stichting Weidegang vind je op zuivel van koeien die jaarlijks minstens 120 dagen, 6 uur per dag in de wei mogen.
Biologisch en EKO-keurmerk
Alle biologische producten die in de Europese Unie worden gemaakt, hebben het Europees biologisch keurmerk. Melk en andere zuivel met dit keurmerk zijn dus gegarandeerd biologisch. De koeien staan alleen ’s winters op stal, als het te koud is, en minimaal 60 procent van het voer komt van het eigen bedrijf of uit de regio.
Demeter
Melk met een Demeter-logo komt van biologisch-dynamische koeien, die voor minstens 80 procent voer uit eigen bedrijf krijgen. Sowieso biologisch, maar dan met extra maatregelen om de zuivel nog duurzamer en verantwoorder te maken.
On the way to PlanetProof
Melk met het PlanetProof-logo voldoet aan de basisvoorwaarden op het gebied van biodiversiteit, klimaat en dierenwelzijn. Zo mogen de koeien minimaal 120 dagen, 6 uur per dag in de wei, hebben zij genoeg ruimte in de stal en komt het veevoer deels van eigen land.
Beter Leven
Dit keurmerk van de Dierenbescherming kent twee varianten: 1 ster en 3 sterren. Melk met 1 ster komt van koeien die minimaal 120 dagen, 6 uur per dag buiten in de wei mogen. Biologische melk komt in aanmerking voor 3 sterren. Voor deze melk zijn de voorwaarden uitgebreider. Zo mogen deze koeien minimaal 180 dagen per jaar, 8 uur per dag in de wei en hebben ze ruimere ligplekken.
Ontwikkeling verkoop zuivel in supermarkten 2016-2019 (bron: IRI)
Ontwikkeling verkoop zuivel in supermarkten Q2 2020 (bron: IRI)
Blijf op de hoogte
Eén keer per week het actuele en relevante lunchroomnieuws in je mailbox? Tijdens de themamaand zuivel plaatsen we wekelijks twee verhalen over zuivel. Schrijf je hier in voor onze digitale nieuwsbrief en blijf op de hoogte.
