Bagels zijn in. Tot een paar jaar geleden wist bijna geen Nederlander wat een bagel is: een rond broodje met een gat in het midden. Nu schieten de bagelzaken als paddestoelen uit de grond, vooral in de grote steden. Een enkele lunchroom specialiseert zich zelfs geheel in het broodje dat uit Amerika is aangewaaid, of beter: teruggekeerd. Wat is er zo bijzonder aan de bagel?
Op het eerste gezicht lijkt de bagel een beetje op een donut. De bagel is echter van waterdeeg gemaakt, in tegenstelling tot zijn gesuikerde 'look-alike'. Het deeg wordt bijzonder behandeld: in New York wordt het na het rijzen gekookt. Pas na afkoeling wordt het broodje afgebakken. De bereidingstijd van 24 uur resulteert in een smakelijk compact broodje dat goed vult, zeker als je het rijkelijk met roomkaas besmeert, zoals in de VS gebruikelijk is. Handig voor een snelle lunch. In Californië hebben ze iets gevonden op de lange bereidingsduur: het broodje wordt in de oven klaargestoomd, waardoor de bereiding maar vier uur duurt.
Báágel
Tot nu toe wordt de bagel in Nederland vooral verkocht in 'aparte' zaakjes. In de meeste croissanterieën en broodjeszaken is hij niet te vinden. Een van de gespecialiseerde zaken is Shakies op het centraal station in Utrecht. Naast bagels verkoopt Shakies fruitmixen en cakes om mee te nemen. Verkoopster Lidewij Pool merkt aan de manier waarop mensen het woord uitspreken, dat de bagel nog lang geen gemeengoed is: ‘Sommige klanten zeggen op z’n Hollands ‘baggel’ of ‘báágel'. Maar het loopt wel goed.’
Shakies verkoopt de originele New Yorkse bagel, volgens Lidewij, maar een meeluisterende klant (Diana) plaatst daar een kanttekening bij. Zij is onlangs in New York geweest, dus geldt in deze kwestie als autoriteit. Na een aandachtige hap: ‘In New York zijn ze wel iets anders. Je kunt ze daar overal krijgen. Ze zijn wat groter en zoetiger. Ook worden ze daar altijd geroosterd.’
Wellicht was dat een klein verwijt aan het adres van Shakies, aangezien daar de bagels onverhit opgediend worden. Diana vetrekt nochtans met een rijkelijk belegde bagel richting de trein.
Joodse herkomst
Ongetwijfeld denken de Amerikanen dat zij de bagel hebben uitgevonden, net als de pizza en de hamburger, maar in feite is het broodje New York binnengebracht door Oost-Europese Joden, zo’n honderd jaar geleden. Er zijn in de afgelopen eeuw de mooiste verhalen bedacht om de Joodse oorsprong te verhullen. Zo zou het broodje zijn gecreëerd ter ere van de Poolse koning Jan Sobiesky. In 1683 schoot hij de Oostenrijkers te hulp, en wist hij de Turken te stuiten voor de poorten van Wenen. Een Duitse bakker maakte een broodje in de vorm van een stijgbeugel omdat Koning Jan een fervent ruiter was. Een ‘Bügel’ dus. Later zou dit tot bagel verbasterd zijn.
Dit verhaal verklaart evenwel niet het feit dat reeds in 1610 in Polen de ‘beygl’ wordt genoemd als een Joods broodje dat als geschenk aan zwangere vrouwen werd gegeven. Na de introductie in New York in 1880 begon het broodje aan een ware zegetocht door heel Noord-Amerika.
En nu is hij dus terug waar hij vandaan kwam: Europa. Nog niet overal bekend, maar wel reeds geliefd. Ongetwijfeld zal hij over een paar jaar net zo gewoon zijn als de Italiaanse bol, de baguette en de ciabatta.
Auteur: Alexis van Erp
LU20JAAR LU20JAAR2000
