Prijzenverhogingen zijn momenteel in de meeste branches een heet hangijzer. Zo ook in de horeca. De meeste groothandels, brouwerijen en andere leveranciers hebben dit jaar al minimaal één keer laten weten dat ze hun prijzen verhogen. Vaak met meerdere procenten tegelijk.
De redenen die daarvoor worden aangevoerd zijn met name hoge energielasten, beperkte aanvoer van grondstoffen, logistieke en personele kosten, oorlog en oogsten die tegenvallen. Horecaondernemers voelen zich op hun beurt genoodzaakt om de prijsverhogingen door te berekenen aan hun bezoekers. Maar veel van hen geven inmiddels aan dat de rek eruit is.
De vraag rijst dan ook of bij commerciële contracten (bij consumentenovereenkomsten gelden andere regels die niet binnen het bereik van deze bijdrage vallen) zomaar van eerder afgesproken prijzen mag worden afgeweken? En heeft een leverancier zich bij een prijsverhoging nog aan bepaalde voorwaarden te houden? In dit artikel zullen wij op de juridische achtergrond van prijsverhogingen ingaan en tevens aanbevelingen doen over hoe hiermee om te gaan.
Afspraak is afspraak
In Nederland zijn partijen in principe vrij om afspraken te maken over de prijs van een te leveren product. Zo kunnen zij een vaste prijs afspreken of juist een variabele prijs. Is eenmaal een contract gesloten, dan geldt het beginsel ‘afspraak is afspraak’. Afwijken van de gemaakte afspraken kan dan niet meer. Althans niet zonder dat beide partijen daarmee instemmen. Maar de vraag is wat er precies in het contract is opgenomen. Soms is er over prijsverhogingen niets bepaald, maar in de meeste commerciële contracten (en vooral in bijbehorende algemene voorwaarden) zal dat wel het geval zijn. Vrijwel alle door toeleveranciers van de horeca gebruikte algemene voorwaarden bevatten een prijsclausule. In een dergelijke clausule is opgenomen dat door de leveranciers opgelegde prijswijzigingen mogelijk zijn. Maar moet je als ondernemer zo’n prijsstijging altijd zomaar accepteren?
Algemene voorwaarden
Allereerst is het belangrijk vast te stellen wat er precies is afgesproken en vastgelegd. Dat begint met het lezen van de offerte of het contract. Daarnaast gebruiken de meeste leveranciers algemene voorwaarden en juist in die ‘kleine lettertjes’ staat vaak dat van de prijs kan worden afgeweken. Maar dat de leverancier algemene voorwaarden gebruikt betekent nog niet dat die ook van toepassing zijn op een met die leverancier gesloten contract. We zien regelmatig dat in het kader van prijsverhogingen verwezen wordt naar algemene voorwaarden die niet of niet op de juiste wijze van toepassing zijn verklaard. En dan zijn ze in beginsel ‘vernietigbaar’, wat kortgezegd betekent dat de leverancier daar dan geen beroep meer op kan doen.
Bij een (aangekondigde) prijsverhoging loont het dus om goed te kijken wat daar in de offerte of het contract over is geregeld. Is er in de algemene voorwaarden wel iets geregeld over een prijsaanpassing, maar zijn de algemene voorwaarden niet op het contract van toepassing? Dan biedt dit een handvat om met de leverancier te onderhandelen en desnoods de algemene voorwaarden te vernietigen.
Redelijke prijsverhoging?
Is de conclusie dat de leverancier in de contractuele relatie het recht heeft zijn prijzen aan te passen? Dan rijst de vraag hoeveel de prijzen mogen worden verhoogd.
De wet schrijft voor dat de eisen van redelijkheid en billijkheid van toepassing zijn op overeenkomsten. Dit betekent dat door partijen gemaakte afspraken leidend zijn, maar niet allesbepalend zijn voor de uiteindelijke uit die afspraken voortvloeiende rechten en plichten. In beginsel geldt zoals gezegd ‘afspraak is afspraak’. Maar soms kunnen uit een contract meer, minder of andere rechten en plichten voortvloeien dan door partijen zijn overeengekomen. Dit kan bijvoorbeeld tot gevolg hebben dat een bepaalde afspraak (zoals het recht een prijsverhoging door te voeren) niet van toepassing is voor zover dit in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn.
Een rechter zal echter niet snel aannemen dat een prijsaanpassing ‘onaanvaardbaar’ is. Wordt er in een prijswijzigingsbeding bijvoorbeeld aangesloten bij een bepaalde index of hebben partijen afgesproken dat de prijzen mogen worden verhoogd in lijn met de gestegen kostprijs van het product, dan zal een verhoging in lijn daarmee meestal acceptabel zijn. Of een prijsverhoging onaanvaardbaar is, zal dus per situatie bekeken moeten worden.
Enkele jaren geleden speelde een dergelijke kwestie bij de rechter te ’s-Hertogenbosch. Bavaria had (met een beroep op haar algemene voorwaarden) aan een distributeur een prijsverhoging opgelegd en de distributeur kwam daartegen in verweer. De distributeur stelde bij de rechter dat de door Bavaria aangepaste prijzen in strijd zouden zijn met de eisen van redelijkheid en billijkheid. De rechter ging daar echter niet in mee en wees erop dat Bavaria in een eerder stadium al een keer haar prijzen had verlaagd en de distributeur de prijzen inmiddels ook had doorbelast aan haar afnemers. Volgens de rechter verschilde de door Bavaria verhoogde prijs bovendien slechts in beperkte mate van de oorspronkelijke prijs en was er geen sprake van een ‘onaanvaardbare’ prijsverhoging.
LOFF advocaten schrijft maandelijks een juridische bijdrage voor Lunchroom. Andere artikelen lees je hier.
Dit voorbeeld neemt echter niet weg dat in bepaalde situaties wel degelijk sprake kan zijn van een onacceptabele prijsverhoging. Ga hierover dan ook altijd in gesprek met de leverancier. En bespreek daarbij ook de achtergrond van de prijsverhoging; is er sprake van een situatie waarbij de leverancier door gestegen grondstofprijzen niet meer tegen de oude prijzen kan leveren? Of maakt de leverancier gebruik van zijn (machts)positie? Accepteer daarbij niet te snel het argument dat de prijsstijging het gevolg is van onvoorziene omstandigheden of overmacht. Bepaalde omstandigheden die leiden tot een prijsstijging behoren namelijk tot het ondernemersrisico van de leverancier.
Exclusiviteitscontracten
Soms kan een onderhandeling met een leverancier over een prijsverhoging tot een bevredigende oplossing leiden. De leverancier wil immers ook op langere termijn blijven leveren aan de horecaondernemer. En de horecaondernemer heeft niet altijd belang bij een verandering van leverancier. Een bijzondere situatie doet zich voor wanneer de horecaondernemer aan de leverancier is gebonden door middel van een exclusiviteitsovereenkomst. Denk hierbij aan contracten met franchisegevers en bierbrouwers. De horecaondernemer is dan vaak voor meerdere jaren verplicht om bij de leverancier de contractproducten te blijven afnemen. De leverancier hoeft dan niet bang te zijn dat de horecaondernemer naar een andere leverancier vertrekt.
In onze optiek is het ongelimiteerd doorvoeren van prijsverhogingen in een dergelijke situatie echter onaanvaardbaar. Hoewel je als horecaondernemer in een dergelijke positie in beginsel niet de optie hebt om voor een andere leverancier te kiezen, is het toch ook bij een exclusiviteitscontract aan te bevelen om een prijsverhoging bij de leverancier ter discussie te stellen. Dit klemt temeer nu de prijs voor de contractproducten bij dit soort overeenkomsten vaak bestaat uit een basisprijs (op basis van een prijscourant) en een daarop toe te passen vaste korting (bonus). De nettoprijs die je als ondernemer voor een product betaalt bereken je in een dergelijk geval door de bonus in mindering te brengen op de basisprijs. Bij een brutoprijs van € 300,- voor bijvoorbeeld een hectoliter bier en een vaste (lees: niet voor indexatie vatbare) korting van € 150,- bedraagt de nettoprijs € 150,-. Met een brutoprijs-verhoging van 5% (in dit voorbeeld dus € 15,-) is de nettoprijs-verhoging dan al gauw zo’n 10%. De prijsverhoging komt in een dergelijk geval dus extra hard aan. Des temeer reden om hierover het gesprek met de leverancier aan te gaan.
Aanbevelingen
Prijsverhogingen worden vaak zonder al teveel weerstand geaccepteerd. Toch is een onderhandeling daarover met de leverancier zinvol. Kijk goed welke contractuele bepalingen op de samenwerking van toepassing zijn en of de leverancier wel tot een prijsverhoging gerechtigd is. Ga bij grote prijsverhogingen in gesprek over de redelijkheid daarvan. Ook de eventuele kortingen die geboden worden zijn daarbij van belang, vooral als sprake is van exclusiviteitscontracten. Probeer in dat kader zoveel mogelijk geïndexeerde kortingen af te spreken. Dat neemt de impact van een prijsverhoging niet geheel weg, maar zorgt er in ieder geval voor dat deze je niet onevenredig hard raakt. Kom je er met de leverancier niet uit, schakel dan een jurist in.
LOFF Advocaten is specialist in de horecabranche en staat horecapartijen, zoals horecaondernemers, leveranciers en (ver)huurders, veelvuldig bij. Voor meer info: www.loffadvocaten.nl
Blijf op de hoogte
Wil jij op de hoogte gehouden worden van het laatste lunchnieuws en één keer per week de digitale nieuwsbrief van Lunchroom ontvangen? Schrijf je dan hier in voor de nieuwsbrief.
